Met een pgb kunnen mensen hun eigen zorg inkopen. Daar komt veel bij kijken. Iemand met een pgb (een budgethouder) mag het pgb zelf beheren als hij/zij daartoe in staat is. De budgethouder moet dan handelingsbevoegd en pgb-vaardig zijn. Handelingsbevoegd betekent dat je zelfstandig financiële handelingen mag uitvoeren. In principe is iemand van 18 jaar of ouder volgens de wet handelingsbevoegd. Soms is iemand daar niet toe in staat. De rechter heeft dan een wettelijk vertegenwoordiger aangewezen. Dan mag hij/zij het pgb niet zelf beheren. Als iemand wel zelf financiële handelingen mag uitvoeren, dan wordt hij/zij nog getoetst op de pgb-vaardigheid. Dat betekent dat bijvoorbeeld wordt gekeken of iemand weet welke zorg hij/zij nodig heeft en hoe goede afspraken met een zorgverlener te maken.
Voor een groot deel van de budgethouders is het zelf beheren van het pgb niet eenvoudig. Voor hen is een wettelijk vertegenwoordiger of ge(vol)machtigde nodig. Er zijn drie soorten wettelijke vertegenwoordiging: mentor, bewindvoerder of curator Bij minderjarigen zijn de ouders of een voogd de wettelijk vertegenwoordiger.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen een handelingsbevoegde budgethouder en een budgethouder die handelingsonbevoegd is.
Mensen die al een pgb hebben en die gebruikmaken van een gewaarborgde hulp worden de komende periode door hun zorgkantoor geïnformeerd. Voor budgethouders die geen gewaarborgde hulp hebben, verandert er niks.
Over de afschaffing van de gewaarborgde hulp is meer informatie te vinden:
Een vertegenwoordiger kan een wettelijk vertegenwoordiger zijn of een gevolmachtigde.
Een wettelijk vertegenwoordiger is een mentor, curator of bewindvoerder. Een wettelijk vertegenwoordiger wordt aangesteld door de kantonrechter. Bij minderjarige kinderen zijn de ouder(s) of een voogd de wettelijk vertegenwoordiger.
Een meerderjarige kan bevoegdheid hebben gegeven aan een ander om uit naam van diegene op te treden en rechtshandelingen te verrichten. Dat kan in de vorm van een notariële volmacht, wilsbeschikking of levenstestament of met het machtigingsformulier dat door de zorgkantoren wordt opgesteld.
Een vertegenwoordiger zorgt dat de zorg goed geregeld is en zorgt voor de financiële en administratieve afhandeling van het pgb.
Degene die het pgb beheert, is automatisch de contactpersoon van het zorgkantoor, ontvangt brieven van het zorgkantoor en kan inloggen in de digitale omgevingen: PGB Portaal en MijnVGZzorgkantoor.
Wanneer iemand 18 jaar of ouder is, is diegene meerderjarig en volgens de wet handelingsbevoegd. Dat betekent dat diegene zelfstandig rechtshandelingen (financiële en zakelijke belangen) kan verrichten en daar ook verantwoordelijk voor is.
Iemand is handelingsonbevoegd als hij/zij nog geen 18 jaar oud is of onder curatele staat.
Iemand die handelingsbevoegd is, kan wilsonbekwaam zijn. Dit betekent dat diegene zelf de gevolgen van de handelingen niet kunt overzien. Daarvoor is er een wettelijk vertegenwoordiger nodig.
Als een budgethouder handelingsbevoegd is, mag de budgethouder zelf het pgb beheren. Tenminste als de budgethouder pgb-vaardig is. Ook kan een wettelijk vertegenwoordiger of gevolmachtigde van de budgethouder het pgb gaan beheren als diegene pgb-vaardig is. Pgb-vaardig zijn, gaat om de kennis en vaardigheden die nodig zijn om een pgb te beheren. Het zorgkantoor beoordeelt of iemand pgb-vaardig is, op basis van 10 punten.
Heeft de budgethouder een gewaarborgde hulp en blijft de gewaarborgde hulp het pgb beheren? Dan is het nodig om de gewaarborgde hulp voor 1 juli 2028 te wijzigen in een volmacht of een wettelijk vertegenwoordiger. Een volmacht is het snelste geregeld en kost geen geld.
Voor deze volmacht is er vanaf begin 2024 een landelijk machtigingsformulier van het zorgkantoor dat daarvoor gebruikt kan worden. Het zorgkantoor informeert de budgethouder daarover. Alleen dit landelijke machtigingsformulier of een notariële volmacht wordt door het zorgkantoor geaccepteerd.